I. Nguyên nhân gây viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa được gây nên bởi 2 nguyên nhân chính, bao gồm:

• Yếu tố môi trường: Ô nhiễm môi trường hay các dị nguyên có trong bụi nhà, lông súc vật, quần áo, đồ dùng gia đình… có thể là các tác nhân dẫn gây bệnh.
• Yếu tố di truyền: Bệnh chưa xác định được rõ ràng do gen nào đảm nhiệm. Khoảng 60% người lớn bị viêm da cơ địa có con bị bệnh này, nếu cả bố và mẹ cùng bị bệnh thì con đẻ ra có đến 80% cũng bị bệnh.

II. Hướng dẫn chẩn đoán viêm da cơ địa

Chẩn đoán viêm da cơ địa chủ yếu dựa vào các biểu hiện lâm sàng trên da và có khác biệt theo từng lứa tuổi, cụ thể như:

• Đối với trẻ sơ sinh:

Bệnh thường khởi phát sớm vào khoảng 3 tuần sau sinh. Trên da bé xuất hiện các đám da đỏ, ngứa, sau đó có nhiều mụn nước nông và dễ vỡ. Trường hợp nặng có thể dẫn đến bội nhiễm, các hạch lân cận sưng to. Vị trí hay gặp nhất là hai má, có thể ở da đầu, trán, cổ, thân mình, mặt dưới tay chân.

Trẻ có thể dị ứng với một số thức ăn như sữa, hải sản, thịt bò, thịt gà… Khi không ăn các thức ăn gây dị ứng thì bệnh có dấu hiệu giảm rõ rệt. Bệnh mạn tính, có thể lặn rồi tái phát trở lại, và hầu hết sẽ tự khỏi khi bé được 18-24 tháng. Bé bị viêm da cơ địa rất nhạy cảm với các yếu tố như nhiễm trùng, mọc răng, tiêm chủng, thay đổi khí hậu hay môi trường sống.

• Đối với trẻ em:

Viêm da cơ địa được nhận biết khi trên da xuất hiện các nốt sẩn đỏ, vết trợt, da dày, mụn nước khu trú hay lan toả cấp tính kèm theo nhiễm khuẩn thứ phát. Vị trí thường gặp nhất là ở nếp gấp khuỷu tay, mi mắt, hai bên cổ, cẳng tay, ở cổ có sạm da mạng lưới. Bệnh sẽ thường trở nên cấp tính khi trẻ tiếp xúc với lông súc vật, gia cầm, mặc đồ len, dạ…

• Đối với thanh thiếu niên và người lớn:

Biểu hiện thường thấy nhất là xuất hiện mụn nước, sẩn đỏ dẹt, có vùng da mỏng trên mảng da dày, lichen hoá, ngứa. Viêm da cơ địa thường xuất hiện ở các vị trí như: nếp gấp khuỷu tay, cổ, rốn, vùng da quanh mắt. Có thể xuất hiện viêm da quanh mi mắt, chàm ở vú. Bên cạnh đó, viêm da lòng bàn tay, chân là dấu hiệu đầu tiên của viêm da cơ địa gặp phải ở 20-80% người bệnh.

Ngoài ra, viêm da cơ địa còn đặc trưng bởi một số biểu hiện khác như:

• Khô da: do tăng mất nước qua biểu bì.
• Da cá, dày da lòng bàn tay, bàn chân, dày sừng nang lông, lông mi thưa.
• Viêm môi bong vảy.
• Dấu hiệu ở mắt, quanh mắt: Mi mắt dưới có thể có 2 nếp gấp, tăng sắc tố quanh mắt. Viêm kết mạc tái diễn có thể gây lộn mi, có thể có đục thuỷ tinh thể.
• Chứng da vẽ nổi trắng.

Bên cạnh các biểu hiện lâm sàng, viêm da cơ địa có thể được chẩn đoán dựa trên các xét nghiệm cận lâm sàng, bao gồm:

• Tăng nồng độ IgE trong huyết thanh.
• Mô bệnh học: Thượng bì có xốp bào xen kẽ với hiện tượng á sừng. Trung bì có sự xâm nhập của bạch cầu lympho, mono, dưỡng bào, có hoặc không có các tế bào ái kiềm. Trường hợp lichen hoá có hiện tượng tăng sản thượng bì.
• Các xét nghiệm để xác định dị nguyên.

III. Hướng dẫn điều trị viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa được điều trị theo 4 nguyên tắc chính:

• Dùng thuốc chống khô da, dịu da.
• Chống nhiễm trùng.
• Chống viêm.
• Tư vấn cho người bệnh và gia đình biết cách điều trị và phòng bệnh.

Dựa theo các nguyên tắc này, người bệnh có thể được điều trị cụ thể như sau:

1. Điều trị tại chỗ

Vệ sinh sạch sẽ: Tắm hàng ngày bằng nước ấm với xà phòng chứa ít chất kiềm. Sau khi tắm nên sử dụng các sản phẩm dưỡng ẩm da.

Điều trị bằng thuốc bôi:

• Corticoid là thuốc được dùng nhiều trong điều trị viêm da cơ địa. Trẻ nhỏ dùng loại hoạt tính yếu như: hydrocortison 1-2,5%. Trẻ lớn và người lớn dùng loại có hoạt tính trung bình như desonid, clobetason butyrat. Với những tổn thương lichen hóa, vị trí da dày có thể dùng loại corticoid hoạt tính mạnh hơn như clobetasol propionat.

Lưu ý: Với những tổn thương ở vùng da mỏng và nhạy cảm như da mặt, nên dùng thuốc mỡ corticoid nhẹ hơn trong vòng ít ngày. Trong khi các vùng da dày và lichen hoá thì nên dùng loại mạnh hơn để giảm ngứa, giảm viêm. Để đảm bảo điều trị an toàn và tránh tái phát, cần tính toán để lượng thuốc sẽ được bôi trong 1 tuần. Ngoài ra, nên giảm liều một cách từ từ trước khi ngừng hẳn thuốc.

• Thuốc mỡ kháng sinh hoặc mỡ corticoid có thêm kháng sinh để chống nhiễm khuẩn.
• Dùng thuốc tím 1/10.000, dung dịch Jarish, nước muối sinh lý 0,9%.
• Làm ẩm da bằng urea 10%, petrolatum đối với vùng da khô.
• Các thuốc bạt sừng bong vảy như mỡ salicyle 5%, 10%, mỡ goudron, ichthyol, crysophanic.
• Thuốc ức chế miễn dịch tacrolimus nồng độ 0,03-0,1% rất hiệu quả. Tuy nhiên, thuốc đắt tiền và hay gặp kích ứng da trong thời gian đầu sử dụng, có thể gây giãn mạch.

2. Điều trị toàn thân

Trong các trường hợp nghiêm trọng, viêm da cơ địa có thể được điều trị bằng các thuốc uống đường toàn thân như:

• Thuốc kháng histamin H1 như Chlorpheniramin.
• Kháng sinh chống nhiễm khuẩn đặc biệt là đối với tụ cầu vàng, liên cầu. Sử dụng các kháng sinh thuộc nhóm cephalosphorin thế hệ 1 là tốt nhất, được điều trị trong khoảng từ 10-14 ngày.
• Corticoid: có thể được chỉ định để điều trị trong thời gian ngắn khi bệnh trở nên nghiêm trọng, lưu ý không dùng thuốc kéo dài.
• Các thuốc khác như cyclosporin, methotrexat.

IV. Hướng dẫn phòng ngừa viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được. Người bệnh cần chú ý các phương pháp dưới đây để hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh.

• Trang bị đầy đủ kiến thức về bệnh: Nhận biết triệu chứng, yếu tố nguy cơ, các cách phòng ngừa và điều trị.
• Giảm các yếu tố nguy cơ: Giữ phòng ngủ thoáng mát. Tránh tiếp xúc với lông gia súc, gia cầm, len, dạ, bụi nhà,… Hạn chế stress. Nên mặc đồ vải mềm, thoáng mát, vải cotton.
• Tắm nước ấm, không quá nóng hay quá lạnh, ngay sau khi tắm xong nên bôi thuốc dưỡng da, làm ẩm da. Nếu dùng xà phòng thì chọn loại ít kích ứng.
• Vệ sinh sạch sẽ vùng da đóng bỉm, đóng tã lót ở trẻ nhỏ.
• Bôi thuốc dưỡng ẩm da hàng ngày, đặc biệt là về mùa đông, có thể bôi 2-3 lần/ngày.
• Giữ độ ẩm không khí trong phòng.
• Kiêng ăn một số các loại thức ăn đã được xác định là gây kích thích tình trạng viêm da.

Để nhận thông tin khám với Bs Nhật, vui lòng nhấn vào link: https://m.me/bsphamquangnhat\